تپه های گنج دار را چگونه تشخیص دهیم ؟

یک باور بسیار غلط که در بین بسیاری از کاوشگران ایرانی دیده می‌شود این است که هر تپه ای که دارای ظاهری متفاوت با سایر تپه‌های منطقه مورد نظر باشد را تحت عنوان تومولوس تپه در نظر می گیرند و اعتقاد دارند که در آنجا دفینه وجود دارد اما این باور کاملاً اشتباه است و تپه های گنج دار در ایران دارای سایز کوچکتر و ساختاری کاملا متفاوت میباشند.

این نوع از تپه ها در ایران باستان زیاد متداول نبوده و به تعداد بسیار اندکی یافت می شوند از این رو باید توجه داشت که هر تپه ای که در فلات ایران یافت می شود حتی اگر دارای ظاهری متفاوت باشد و احتمال دست ساز بودن آن از روی شکل ظاهری زیاد باشد، احتمال کمی وجود دارد که با یک تومولوس تپه روبرو باشیم. به صورت کلی در آسیا فقط در کشور های ترکیه ، آسیای میانه ، هند ، پاکستان ، ژاپن ، چین و اسرائیل تومولوس تپه پیدا شده است.

گورپُشته ( یا تومولوس ) تپه‌ای خاکی یا سنگی است که بر روی گورستانی باستانی قرار گرفته‌است. گورپشته‌ها در سراسر جهان یافت می‌شوند. به گورپشته‌های سیبری و روسیه اصطلاحاً کورگان گفته می‌شود. گورپشته‌های کاملاً سنگی را سنگ‌چین می‌گویند.

تپه ای از خاک و سنگ است که بر فراز قبر یا قبرها ساخته شده است. تومولوس ها همچنین به عنوان تپه تدفین یا کورگان شناخته می شوند و ممکن است در بیشتر نقاط جهان یافت شوند. تپه ای که کاملا از سنگ ساخته شده است نیز ممکن است در اصل یک تومولوس نیز بوده باشد. تومولوس ها اغلب بر اساس شکل ظاهری بیرونی خود دسته بندی می شوند. از این حیث، بارو ( اسم نوعی تومولوس)یک گور پشته بلند است که معمولاً در بالای چندین گور مانند قبرهای گذرگاهی ساخته می شود. بارو گرد یک گور  پشته گرد است که معمولاً در بالای محل تدفین نیز ساخته می شود. ساختار داخلی و معماری باروهای بلند و گرد دارای طیف وسیعی است. طبقه بندی فقط به شکل ظاهری خارجی اشاره دارد.

روش دفن کردن در این تپه ها متفاوت بوده و یک گورپشته ممکن است شامل یک دلمن (یک مقبره بزرگ سنگی با یک سنگ مسطح بزرگ که بر روی سنگ های قائم گذاشته شده است که عمدتاً در بریتانیا و فرانسه یافت شده) ، یک کیست (تابوت یا اتاق دفن باستانی که از سنگ یا درخت توخالی ساخته شده است)، یک محفظه سردخانه،یا یک قبر اتاقی باشد.

برای مثال گورپشتهٔ کشیده (انگلیسی: Long barrow) نوعی سازهٔ یادمانی بود که در اوایل دوران نوسنگی (حدود هزارهٔ پنجم و چهارم پیش از میلاد) در سراسر اروپای غربی ساخته می‌شد. جنس گورپشته‌های کشیده معمولاً از خاک بود ولی گاه از چوب یا سنگ در ساخت آن‌ها استفاده شده. این سازه‌ها شامل یک گورپشتهٔ خاکی بودند و از آنجا که در آنها بقایای انسانی پیدا شده، به نظر باستان‌شناسان کاربرد آرامگاهی داشته‌اند، ولی مواردی هم هست که به وضوح این کاربرد را نداشته‌است. تصویر زیر یک نمونه از انها را نشان میدهد.

اگر در نقطه‌ای از فلات ایران با تپه مشکوکی برخورد کرده و ظن وجود تپه های گنج دار را دارید ابتدا محل مورد نظر را با یک دستگاه ردیاب قوی مورد کاوش قرار داد و سپس تمام تپه را با استفاده از دستگاه فلزیاب تصویری ( اسکنر زمین ) بررسی کرده و از وجود حفره و دالان های زیرزمینی اطمینان حاصل کنید. اگر تپه دارای حفره و راهروهای زیرزمینی نباشد یک تومولوس تپه نیست و کاوش در آنجا صرفاً اتلاف وقت و هزینه می باشد. توجه کنید که برای شاخص بودن یک تپه وجود آثار زندگی در اطراف آن و همچنین سایر علائم و نشانه های گنج و دفینه یابی می تواند تئوری شمارا را تقویت کند و احتمال وجود گنج و دفینه را افزایش دهد.