برخورد با کوزه شکسته در حین حفاری نشانه چیست؟

خاك رس كه ماده اولیه كوزه گری است تقریباً در هر كشوری یافت می شود و وقتی كه بشر اولیه زندگی شكاری خود را تبدیل به دامداری و كشاورزی كرد كوزه های سفالینه بوجود آمد. سفالگری یا کوزه‌گری ایرانی سابقه طولانی در تاریخ ایران دارد. سفالگری یکی از اولین و مهم‌ترین اختراع‌های ساخته شده توسط انسان است. برای مورخان و باستان شناسان از مهم‌ترین مظاهر هنری است. باستان شناسان از راه سفالگری با شرایط اجتماعی و اقتصادی یک دوره یا یک منطقه آشنا می‌شوند. در این پست قصد داریم تا معنی و مفهوم تکه های کوزه شکسته در دفینه یابی را برای شما بازگو کنیم.

با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص کشور ایران، که در محل تقاطع تمدن‌های باستانی و در مسیرهای کاروان‌های مهم واقع است، تقریباً در هر بخشی از ایران، در زمان‌های مختلف درگیر ساخت سفال بوده‌اند. با این حال، حفاری‌های اخیر و تحقیقات باستان‌شناسی نشان داد که چهار منطقه عمده در تولید سفال در فلات ایران وجود دارد ( غرب کوه‌های زاگرس ، نواحی جنوب دریای خزر ، شمال غرب کشور ، جنوب شرقی کشور ). افزون بر این ۴ منطقه نواحی کویری ایران را نیز می‌توان به آن اضافه کرد که قدمت ساخت سفال در آن به ۸ هزار سال پیش از میلاد بر می‌گردد.

به صورت کلی دو نوع سفال در ایران باستان بسیار متداول تر از انواع دیگر بوده اند :

سفال قرمز : یکی از سنت‌های مشخص سفالگری فلات ایران سفال قرمز رنگ منقوش است که در طول هزاره‌های ششم و پنجم ق.م. در حاشیه کویر در فلات مرکزی ایران شکل گرفت و متداول شد. این سفال‌ها دست‌ساز و برنگ قرمز و دارای خمیری مخلوط با پودر شن یا گیاهان خرد شده‌است.

سفال خاکستری : از اوائل هزاره سوم ق.م. نوع دیگری سفال از مناطق شمال فلات ایران به سمت داخل فلات نفوذ می‌کند که به سفال خاکستری معروف است. این نوع سفال چرخساز می‌باشد و از نظر سبک ساخت و تزیینات تحت تأثیر ظروف فلزی هم عصر خود قرار گرفته‌است. سفال خاکستری با تکنولوژی بالا و در کوره‌ای مخصوصی که سفالگر به خوبی در آن کنترل حرارت و میزان اکسیداسیون فعال را اعمال می‌کرده‌است پخته شده‌اند.

در زمان های قدیم از کوزه ها به عنوان ظرف غذا یا آب ، ظرف نگهداری غلات ، ظرف نگهداری شراب و انواع دیگر نوشیدنی و … استفاده می شده است از دلایل آن می‌توان به روش ساخت آسان ، در دسترس بودن مواد اولیه ، وزن سبک و استحکام مناسب آن اشاره کرد. در برخی از مناطق از کوزه هایی با سایز بزرگ برای دفن کردن اجساد نیز استفاده می شده است است که این مورد در ایران به ندرت دیده شده است.

در مورد کوزه شکسته در دفینه یابی نظرات مختلفی بیان میشود که به درست ترین و علمی ترین آنها در ادامه اشاره میکنیم :

کوزه های سفالی شکسته و تکه های سفال در بیشتر مواقع نشانه گنج و دفینه نیست چرا که در گذشته اکثر ظروف سفالی بوده و در صورت شکستن آن را دور می انداختند و همین عامل سبب شده است تا تکه های کوزه در اکثر حفاری ها مشاهده شود.

اما در مواردی از آن به عنوان عامل استحکام خاک نیز استفاده میشده و قسمت های مختلف خاک را در کنار یکدیگر نگه داشته و به یکدیگر گره می زده. برخی بر این باور هستند که از کوزه ها برای نشان دادن و علامت گذاری مسیر دفینه هم استفاده می شده است . روش علامتگذاری اینگونه بوده که معمولا سه کوزه را به صورت خالی در بالا قرار میدادند که برای گمراه کردن حفاران و کسانی که به دنبال آن گنج بوده اند استفاده میشده و یک کوزه به صورت وارونه قرار داده میشده است که نشاندهنده ی مسیر منتهی به دفینه بوده است.

بسیاری از کاوشگران بر این باور هستند که یکی از لایه های خاک روی گنج تکه های سفال بوده است است و دلیل استفاده از آنها نیز مقاومت این تکه ها در قبال نفوذ آب عنوان می‌شود. پس برای اینکه که این تکه های شکسته کوزه نشانه ای از وجود گنج باشند باید تعداد آنها بسیار زیاد باشد و مشخص باشد که افرادی با قصد و نیتی مشخص آنها را در آنجا قرار داده اند.
از کوزه ها به عنوان سرمال گنج ( سرمال دفینه ) نیز استفاده می شده است بدین صورت که مقداری از دفینه اصلی را درون چند کوزه قرار داده و در مسیر دفینه می گذاشتند تا حفاران به محض رسیدن به این کوه ها به خیال اینکه به گنج اصلی رسیده‌اند دست از حفاری برداشته و به این مقدار به دست آمده رضایت دهند و دفینه اصلی از گزند آن ها مصون بماند.
اما نکته ای که همواره باید به آن توجه داشته باشید این است که کوزه شکسته در دفینه یابی نشان دهنده وجود قطعی گنج و دفینه در آنجا نیست اما نشان دهنده این است که درگذشته در آنجا اجتماعات انسانی همانند شهر و روستا وجود داشته است است و به همین دلیل ممکن است که در در محیط های اطراف دفینه نیز وجود داشته باشد.