قبر خرسنگی و ساختار آن
خرسنگ یا مگالیت (megalith) سنگ‌های بزرگی هستند که برای ساخت سازه‌ها و یادمان‌های پیش از تاریخ به کار رفته‌اند. این واژه از کلمات یونانی باستان “مگاس” به معنی بزرگ و “لیتوس” به معنی سنگ گرفته شده است. بیشتر خرسنگ های موجود بین دوران نوسنگی تا دوران مفرغ ساخته شده‌اند و در سازه‌های خرسنگی ملات یا دوغاب به‌کار نرفته بلکه تخته‌سنگ‌ها از راه چینش قفلی بر روی هم سوار شده‌اند. انواع مختلفی از خرسنگ ها وجود دارند، از جمله سنگ‌افراشت (Menhir) که سنگ‌های بزرگ ایستاده هستند، میزسنگ (Dolmen) که سازه‌های سنگی مانند میز هستند و استفاده از آن‌ها برای مقبره‌ها بوده است، و حصار خرسنگی (cromlech) که در محیط دایره‌ای هستند که به نوعی تلفیقی از دو خرسنگ قبلی است مانند بنای استون‌هنج در در انگلستان. قبر خرسنگی از مهمترین سازه هایی است که توسط این سنگ ها ساخته میشده است.
معماری قبرهای خرسنگی
قبر خرسنگی را میتوان در سراسر دنیا از امریکا تا اروپا و از افریقا تا آسیا یافت. قدمت برخی از این قبر ها به چند هزار سال قبل از میلاد باز میگردد. قبرهای خرسنگی در آسیا و فلات ایران نیز به وفور یافت میشوند. گورهای مگالیتی در شمال شرقی و جنوب شرقی آسیا یافت میشوند و بیشتر در شبه‌جزیره کره قرار دارند. همچنین در استان‌های لیائونینگ، شاندونگ و ژجیانگ در چین، ساحل شرقی تایوان، کیوشو و شیکوکو در ژاپن، استان دونگ نای در ویتنام و جنوب آسیا نیز دیده میشوند. برخی از سنت‌های زنده مگالیتی در جزیره‌های سومبا و نیاس در اندونزی وجود دارند. بیشترین تمرکز دفن‌های مگالیتی در کره است. باستان‌شناسان تخمین می‌زنند که بین ۱۵,۰۰۰ تا ۱۰۰,۰۰۰ مگالیت جنوبی در شبه‌جزیره کره وجود دارد. تخمین‌های معمول حدود ۳۰,۰۰۰ عدد برای کل شبه‌جزیره است که خود حدود ۴۰٪ از تمام دولمن‌های جهان را تشکیل می‌دهد. نحوه ساخت گورهای خرسنگی کم و بیش یکسان بوده است و در زیر میتوانید نحوه ساخت یک گور خرسنگی را مشاهده کنید.
گورهای خرسنگی سازه‌هایی هستند که بر روی زمین ساخته شده و از سنگ‌های بزرگ صفحه‌ای تشکیل شده‌اند که به صورت لبه‌ای چیده شده و با خاک یا سنگ‌های کوچکتر پوشانده شده‌اند. این گورها نوعی از گورهای اتاقی هستند. در ایتالیا، دولمن‌ها به ویژه در ساردینیا یافت میشوند. بیش از ۱۰۰ دولمن مربوط به دوران نوسنگی (۳۵۰۰–۲۷۰۰ پیش از میلاد) وجود دارد و معروف‌ترین آن‌ها دولمن دی سا کووچادا (نزدیک مورس) نام دارد. در عصر برنز، تمدن نوراژیک حدود ۸۰۰ گور خرسنگی غول‌پیکر ساخت که نوعی از گورهای گالری مگالیتیک است و میتوان آن‌ها را در سراسر ساردینیا با ساختارهای مختلف یافت. اولین گورهای خرسنگی در ساردینیا گورهای دایره‌ای فرهنگ موسوم به آرزاچنا هستند که همچنین در کورسیکا، جنوب فرانسه و شرق اسپانیا نیز یافت میشوند.
نمونه‌هایی با فضاهای خارجی که برای دفن استفاده نمی‌شوند نیز شناخته شده‌اند. کرن‌های دادگاهی جنوب غربی اسکاتلند و شمال ایرلند، گورهای سورن-کاتسولد جنوب غربی انگلستان و گورهای گالری ترانسپتد منطقه لوآر در فرانسه ویژگی‌های داخلی مشترکی دارند، اگرچه ارتباطات بین آن‌ها هنوز به طور کامل درک نشده است. اینکه آن‌ها اغلب اتاق‌های در پشت یا حیاط‌های جلویی دارند، نشان‌دهنده تمایل سازندگان برای تأکید بر مراسم ویژه یا جدایی مردگان از زندگان است.
گورهای خرسنگی به نظر می‌رسد توسط جوامع مختلف برای قرار دادن طولانی‌مدت باقی‌مانده‌های مردگانشان استفاده شده‌اند و برخی به نظر می‌رسد تغییر و گسترش یافته‌اند. سازماندهی و سختی برپایی این سنگ‌های بزرگ نشان می‌دهد که جوامع مربوطه اهمیت زیادی برای درمان مناسب مردگانشان قائل بوده‌اند. کوزه‌ها و مخازن سفال و استخوان حیوانات که توسط باستان‌شناسان در اطراف برخی گورها یافت شده‌اند نیز نشان می‌دهد که نوعی جشن دفن یا مراسم قربانی در آنجا اتفاق افتاده است.
هدایای قبور خرسنگی
بسته به مکان قرارگیری و فرهنگ رایج در منطقه هدایای قبور خرسنگی از اشیاء طلایی و تزئینی تا ظروف سفالی متغییر است. این موضوع به جایگاه و مقام فرد دفن شده در آن هم بستگی دارد و هرچه مقام فرد مذکور بالاتر باشد امکان وجود هدایای طلایی بیشتر است. در ایران در قبور خرسنگی اشیاء طلایی و مفرغی زیادی به دست آمده است.
در گذشته، قرار دادن اشیاء و وسایل در قبرهای خرسنگی بخشی از آیین‌ها و باورهای مرتبط با مرگ و زندگی پس از مرگ بود. این رسم بر این باور استوار بود که افراد متوفی ممکن است به این اشیاء در زندگی پس از مرگ نیاز داشته باشند یا اینکه این اشیاء می‌توانند به عنوان هدایایی برای خدایان یا روح‌های محافظ در نظر گرفته شوند. در برخی فرهنگ‌ها، این اشیاء نمادی از مقام و ثروت فرد متوفی بوده و نشان‌دهنده احترام و عزتی بود که زنده‌ها برای او قائل بودند. این رسم در فرهنگ‌های مختلف و در طول تاریخ متفاوت بوده است و هر فرهنگ دلایل و معانی خاص خود را برای این کار داشته است. بهترین کار برای اطمینان از داشتن هدیه این است که از فلزیاب های مناسب کاوش قبر استفاده شود.
عمق قبرهای خرسنگی
عمق قبرهای خرسنگیعمق گورهای خرسنگی می‌تواند متفاوت باشد، اما نمونه‌ای در ایرلند نشان می‌دهد که خزه اطراف یک قبر خرسنگی به عمق ۲ متر در لبه‌های یادمان رسیده است. این نشان می‌دهد که برخی از گورهای مگالیتیک می‌توانند بسیار عمیق باشند، به ویژه هنگامی که تجمع خاک بر زمان را در نظر بگیریم. با این حال، عمق می‌تواند بر اساس نوع گور مگالیتیک و منطقه‌ای که در آن قرار دارد، از 1 تا 4 متر متفاوت باشد.
